Vještina borbe štapom kao priručnim predmetom ima korijenje u prapovijesti čovječanstva. Štap je imao prednost nad kamenom jer se njime moglo poslužiti kako za udaranje tako i za bacanje. U mnogim zemljama svijeta, spominjući borilačke vještine, redovito se spominju i borci vješti u borbi sa štapom (Indija, Kina, Japan, Korea, Europa, Amerika, Novi Zeland i drugi).
Kratki štap kao priručni predmet koristio se od prapovijesti čovječanstva kao jedno od čovjekovih prvih priručnih sredstava za samoobranu, u početku od raznih životinja, a kasnije i za obranu od raznih napadača. S obzirom na njegovu dužinu imao je svoje prednosti pred upotrebom dugog štapa, prvenstveno iz razloga jer ga je bilo lakše nositi kao i služiti se njime. Kratkim štapom kao sredstvom samoobrane koristili su se ljudi doslovno u svim zemljama svijeta.
Glavna prednost štapa u odnosu na druga oruđa bila je u jednostavnom rukovanju, brzoj primjeni istog u obrani od jednog ili više napadača, držanja protivnika na određenoj distanci, kao i lakoj adaptaciji iz oruđa u oružje.
Iako je vještina borenja štapom bila poznata širom svijeta, kao borilačka vještina a koja ima i svoj naziv, opstala je i ostavila svoje korijene u svega nekoliko zemalja svijeta.
Tako primjera radi i u feudalnoj Engleskoj spretnost u rukovanju kratkim štapom također se držala sastavnim dijelom obrazovanja mladog čovjeka. Negdje u vrijeme vojnih pohoda Karla Velikog (768. -814. ) u Europi seljaci su često koristili štap kao sredstvo za samoobranu. U drevnoj Grčkoj i Italiji borbe štapovima bile su više zastupljene kod pastira, iako su se još i stari Rimljani služili štapovima u borbi, sama vještina borbe štapom u narodu nije zaživjela.
Borba štapom kao sredstvom za obranu od napadača počinje se pojavljivati u većem dijelu Europe negdje od vremena nakon 1096. godine, kada započinju prvi križarski pohodi (prvi križarski rat).
Također, nekako u isto to vrijeme u Engleskoj se počinju spominjati borbe štapom, tako da iz toga vremena potječe i legenda o borbi štapom između Robin Hooda (Longsdale) i Little Johna (vještina naziva – singlestick).
U 16. i 17. stoljeću dvoboji (borbe s mačem) kao način rješavanja sukoba bili su vrlo česti u Italiji, Njemačkoj i Engleskoj. Ipak zemlja u kojoj je bilo najviše dvoboja je zasigurno Francuska.
Povjesničari govore da je u dvobojima u Francuskoj od godine 1589. pa do 1607. godine poginulo više od 4 000 ljudi, uglavnom iz oficirsko – aristokratskih krugova.
Već je i tada bilo mnogo oficira koji su se koristili štapom kao sredstvom za samoobranu.
Iako je štap kao sredstvo samoobrane poznat još od antičkih vremena tek negdje od 1700. godine počinje se širiti Europom (vještina je bila najcjenjenija u Engleskoj) kao borilačka vještina i počinje biti prihvaćen kao sredstvo samoobrane i to ne samo kod seljaka nego i u plemstvu.
Tako je europsko plemstvo u Engleskoj, Francuskoj i Švicarskoj, a nešto kasnije i u drugim dijelovima Europe kao na primjer Italiji, Španjolskoj i Portugalu, a nešto rjeđe u Njemačkoj, Skandinaviji te Rusiji, koristilo štap kao priručno sredstvo za samoobranu.
Borba štapom u Irskoj zove – bataireacht, dok se slična borba štapom u Španjolskoj zove – juego del palo, u Portugalu- jogu do pau, a u Venezueli – juego dell garotte. Također su poznate i borbe štapom u Engleskoj – singlestick (cudgels) kao i vještina iz Berkshirea – quarterstaff.
Štap je postepeno tijekom vremena iz prvobitne svrhe i namjene samoobrane od eventualnog napadača, postao, možemo gotovo reći dio nošnje tadašnjeg plemstva, a nošenje štapa postaje gospodski (walking sticks). Običaj nošenja štapa, a kao određeni nadomjestak maču, zadržao se je u plemstvu pojedinih zemalja Europe sve do sredine 19. stoljeća, a u nekim zemljama kao na primjer u Engleskoj i Francuskoj i do početka 20. stoljeća.
Nošenje štapa bilo je također u modi i u nekim kolonijalnim državama kao na primjer u Americi (Kanada, Meksiko, Brazil i drugi). Iako su se mnogi plemići i gospoda toga vremena služili štapom u svrhu samoobrane, sama vještina borbe, kao dio nacionalne i tradicionalne vještine održala se do danas u svega nekoliko zemalja, a i to u prilično modificiranom i izmijenjenom obliku.
Tako na primjer u Engleskoj oko 1850. godine, vještina borbe štapom nazivala se cudgelling, kao i back swording ili najčešće singlestick.
Ta vještina borenja bila je uglavnom kao nadopuna i na neki način protuteža tadašnjem šaketanju tj. boksu. Sama vještina borbe štapom u narodu nije zaživjela i kasnije se vježbala uglavnom samo u policiji. U Engleskoj, vještina borbe štapom u to se je vrijeme (oko 1900. godine) vježbala u nekim boksačkim klubovima ili kao dio obuke iz samoobrane (bartitsu), da bi s vremenom malo po malo pala u zaborav.
U Francuskoj oko 1800. godine, sa začetkom boraca vještine – savate (francuski boks), ponovno se započinje vježbati i vještina borbe kraćim štapom koju su Francuzi nazvali – la canne, a nešto stariju i drugačiju vještinu borbe štapom (duži štap) nazvali su – le batton.
Vještinu borbe kraćim štapom – la canne, osmislili su francuski oficiri i plemići (u 18. stoljeću) koji su prvi i započeli tu vještinu koristiti u samoobrani. Štap je bio nadomjestak za mač, a sama vještina je bila slična mačevanju.
Za razliku od vještine la canne, vještina borbe dužim štapom le batton potječe od seljaka (prvi su se tom vještinom služili seljaci pastiri, a istu vještinu u 17. stoljeću počinju primjenjivati u samoobrani i razni građani u mnogim gradovima Francuske).
Od godine 1817., kada je po prvi puta izvedena javna demonstracija vještine la canne u kazalištu Ville Lumière (Paris), vještina se započinje vježbati i u francuskoj policiji u gradovima Toulouseu i Parisu. U Parisu je policiju podučavao izvjesni majstor E. Vidoca.
Prvu knjigu o vještini la canne napisao je izvjesni J. Le Boucher pod nazivom “Loze di Toulouse” 1850. godine. Kasnije su mnogi majstori iz borilačke vještine savate (francuski boks) upotpunili i sistematizirali vještinu borbe štapom – la canne.
Među prvim majstorima koji su propagirali vještinu borbe štapom bili su E. Larribeau i C. Lecour.
Godine 1845., Charles Lecour (1808. -1894.) je također napisao i prvi priručnik o savateu (prva pravila), u kojem prikazuje i 180 zahvata tj. tehnika iz vještine la canne. Nešto kasnije poznati promicatelji vještine la canne bili su francuski majstori G. Parvigneron i J. Charlemont, koji je ujedno bio i promicatelj francuskog boksa. U Francuskoj, u periodu oko 1850. godine, stoji podatak da je bilo i do 250 učitelja vještine borbe štapom. Majstor savatea Joseph Charlemont svoje je znanje prenio na svog sina, kasnije poznatog majstora savatea, ali i vještine la canne
Charles Charlemonta.
Svakako treba spomenuti i poznate majstore savatea, ali i vještine la canne, koji se godine 1838. posebno ističu svojim znanjem, a to su majstori Owen Swift i Jack Adams. Također jedan od vodećih majstora toga vremena kako iz savatea tako i u znanju vještine la canne bio je Michel Casseux (1794. –1869.).
Majstori vještine savate, za vještinu la canne ponekad su koristili i naziv – canne chausson.
Kasnijih godina, jedan od promicatelja vještine la canne bio je i Švicarac (rođen u Francuskoj) Pierre Vigny (Paris 1866. – Geneva 1917.), koji je u Londonu od 1901. do 1904. godine podučavao bartitsu. Na žalost, Vigny je vještinu la canne prilično izmijenio i modificirao, tako da je u tehniku izvođenja pojedinih pokreta dodao i neke elemente iz Engleske vještine quarterstaff, kao i neke zahvate iz tehnika vještine samoobrane bartitsu (Bartitsu – kreirao E. W. Barton-Wright).
Majstor vještine savate Charles Charlemont (1862. -1944.) jedan je od najzaslužnijih, da je savate, a s time i vještina la canne predstavljena 1924. godine na olimpijskim igrama u Parisu. Godine 1920. Engleski oficir Henry G. Lang, podučava u Indiji, određene elemente borbe štapom la canne, ali nažalost i on s primjesom varijante vještine bartitsu.
Godine 1940. izvjesni majstor Charles Yerkov započinje podučavati vještinu la canne u Americi. Svakako treba spomenuti i poznatog majstora iz tog vremena Rogera La Fonda, koji je podučavao vještinu u Francuskoj. Nažalost, već u tom periodu oko 1924. pa do 1950. godine vještina se polako počinje zapostavljati, a broj vježbača se drastično smanjuje.
Neki malobrojni preostali majstori vještine u želji da spase vještinu i sačuvaju znanje borbe štapom, nehotice ili hotimično, pomiješali su različite tehnike iz vještine le batton i pripojili ih tehnikama vještine la canne. Takva se vještina, a koja je već bila prilično zaboravljena i zapostavljena, polako ponovno obnavlja od godine 1950. pa do 1970. godine. Borilačku vještinu la canne, svijetu je ponovno na neki način otkrio godine 1975. majstor Maurice Sarry (1935. -1994.).
Nažalost, i on je prihvatio pogrešku od prijašnjih majstora i ostavio je određenu tehniku iz vještina le batton i bartitsu (quarterstaff) pomiješanu s tehnikom iz vještine la canne (ta tehnika zasigurno nije posve autentična staroj vještini la canne, a ta pogreška na žalost nikada nije u potpunosti ispravljena). Također, vještini samoobrane (osnovna svrha), dao je novi sportski karakter.
Štap koji se koristi u vještini la canne dugačak je od 85 cm pa najviše do 105 cm (vrlo rijetko su neki majstori koristili štap dužine od 80 cm ili dužine od 110 cm). U pravilu najbolja dužina štapa je 95 cm.
Težina štapa bila je od 150 do 300 grama, a njegova je težina ovisila o materijalu od kojeg je bio izrađen. Štap je morao biti izrađen od kvalitetnog drveta, čvrstog i otpornog na udarce (od paljene bukovine, hrasta ili kestena). Često se je drvo i posebno sušilo kako bi dobilo dodatnu snagu i izdržljivost. Drška (rukohvat) je uglavnom bila u obliku kugle (barokni štap), koja je često bila od metala, srebra, slonovače ili nekog dragog kamena, te posebno i znalački obrađena i ukrašena.
Drška je uglavnom bila pričvršćena mjedenim (ili od nikla) prstenom sastavljenim vijkom za drvo. Ponekad se drška (rukohvat) izrađivala i u drugim oblicima, kao npr. u obliku patke (guske), u obliku svojevrsnog čekića ili u obliku neke životinje (lav, pas, konj, zmija, orao i dr.) pa čak i u obliku đavola.
Ljudska mašta u izradi štapa bila je i ostala zadivljujuća.
Štap koji se koristi u vještini le batton dugačak je od 140 cm pa do čak 170 cm (vrlo rijetko je neki majstor koristio duži štap, a i tada ne duži od 180 cm). Težina štapa iznosila je najviše do 400 grama. Najčešće je težina iznosila između 300 i 350 grama. Štap je morao biti izrađen od kvalitetnog drveta, čvrstog i otpornog na udarce, ali i lagan.
Uglavnom, gotovo sve tehnike borbe štapom le batton izvodile su se tako da se štap cijelo vrijeme držao s dvije ruke.
Sama tehnika je vrlo slična tehnici borbe štapom u Španjolskoj, Portugalu, Venezueli, ali i nekim Afričkim zemljama (tehnika borbe s dužim štapom, u kojoj se štap drži s dvije ruke).
Neki autori raznih članaka o vještini la canne kao i poneki majstori tvrde da se osnovna tehnika borbe štapom la canne sastoji od svega 6 tehnika koje se međusobno kombiniraju.
Takva tvrdnja nije u potpunosti točna pa niti istinita (nedostaju neke stare tehnike mačevanja).
Tehnika borbe štapom la canne je jedinstvena u svijetu, a majstor vještine la canne mora dobro poznavati i tehniku mačevanja, pogotovo tehniku mačevanja discipline – foil.
Također, određena tehnika la canne slična je tehnici mačevanja s mačem naziva – rapier (dug i šiljasti mač), tehnika poznata kao rapier – sword style.
Majstor vještine la canne koristi se starom tehnikom mačevanja, koja se više u današnjem modernom mačevanju uglavnom ne koristi. To ne znači da je takva tehnika pogrešna, loša ili beskorisna u samoobrani.
Dapače ta tehnika ima stoljetnu tradiciju i oprobana je bezbrojno puta i u raznim situacijama.Vještine, savate i la canne osmišljene su isključivo za samoobranu.
Vještina la canne danas ima i svoj sportski karakter, pa se u mnogim zemljama svijeta organiziraju takmičenja u borbi štapom. Takmičar ima za cilj zadati dva udarca a koja protivnik neće moći obraniti.
Naziv za tu vještinu je – canne de combat. Danas se u toj sportskoj vještini izvodi prilično iskrivljena tehnika la canne (atraktivna i moderna tehnika s mnogo skokova).
Svejedno, onaj koga zanima borba štapom može se baviti tim nadasve interesantnim sportom. Danas sportaši la canne uglavnom ne poznaju tehniku vještine savate.
Interesantno je da danas ima poznavaoca borilačke vještine la cane više u drugim državama širom svijeta nego u samoj Francuskoj. Stručnjaka ili onih koji se smatraju stručnjacima, tako ima u Portugalu, Italiji, Švicarskoj, Belgiji, ali i u Kanadi, Libanonu, Senegalu, Mauricijusu.
Također, dobrih poznavaoca vještine borbe štapom la canne ima i u Australiji i Americi.
Nažalost, tehnika koju izvode je vrlo diskutabilna, već od samog pozdrava protivniku, pa do zauzimanja početnog stava. I određena tehnika u borbi štapom kako u napadu tako i u obrani nije autentična vještini la canne (njihova je tehnika moderna s mnogo skokova).
I sami štapovi koji se danas koriste su vrlo različiti, neki su previše dugi, neki su u gornjem dijelu zaobljeni (takozvani pastirski ili kukasti štapovi), a neki štapovi uopće nemaju dršku (rukohvat) koja odgovara štapu za vještinu la canne.
Neki praktikanti izvode vještinu le batton, a uvjeravaju nas da je to ista vještina kao la canne.
Neki čak izvode i vještinu le batton s dva štapa, a govore o vještini la canne (što nema smisla).
Neki praktikanti vještine, ponekad vrte štap oko ruke kao da su cirkusanti ili mažoretkinje, to zasigurno nije vještina la canne. Neki ne poznaju ni osnovne tehnike iz mačevanja ni savatea.
Danas se jedni od najkvalitetnijih štapova u svijetu izrađuju u Njemačkoj, a jedno od najkvalitetnijih drva za izradu štapa je američki orah (paljeni orah, koji je posebno sušen).
Štap izrađen od američkog oraha je otporniji na vibracije i mnogo je čvršći od ostalih.
Neki majstori traže unikatne štapove, a neki imaju u unutrašnjosti štapa metalnu oštricu (mač).
Bez obzira na mnoge različitosti u izvođenju tehnike u vještini borbe štapom la canne, sama vještina je i danas za mnoge vježbače vrlo privlačna, a njihov broj se iz dana u dan povećava.
Među mnoštvom vježbača naći će se i oni koji će staru vještinu borbe štapom la canne, ponovno otkriti široj javnosti (le secret “La Rose couvert” – Maurice Sarry).
Također, i samoj vještini ponovno vratiti stari sjaj i ugled, a koji ona zasigurno zaslužuje u svijetu borilačkih vještina.
I na kraju, umjesto završetka:
EN GARDE – SALUT DES ARMES – BALESTRA – FLECHE – PASSATA – TOUCHE
